درآمدزایی با پنل‌ خورشیدی

درآمد زایی از پنل خورشیدی در ایران به صورت انحصاری از طریق احداث نیروگاه خورشیدی متصل به شبکه سراسری (Grid-Tied) و فروش برق تولیدی به مراجع دولتی (از جمله سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌ وری انرژی برق ایران – ساتبا) یا صنایع بزرگ محقق می‌شود. این نیروگاه‌ها به گونه‌ ای طراحی شده‌اند که موازی با شبکه سراسری برق شهری عمل می‌کنند و انرژی الکتریکی مازاد تولیدی را به صورت مستقیم به شبکه تزریق می‌کنند. این اتصال به شبکه، مبنای قانونی برای فروش و کسب درآمد است و نیروگاه‌های منفصل از شبکه (Off-Grid) برای تأمین مصرف شخصی کاربرد دارند.

پنج مسیر استراتژیک و قانونی برای درآمدزایی با پنل خورشیدی که سرمایه‌گذاران می‌توانند برای درآمدزایی از نیروگاه‌های متصل به شبکه انتخاب کنند، شامل روش‌های تنظیم‌شده دولتی، بازارهای رقابتی و تهاترهای قراردادی با صنایع بزرگ یا استخراج‌کنندگان رمزارز است. در ادامه با گیتا انرژی همراه باشید تا آن را برای شما بیان کنیم.

انواع روش های درآمدزایی از طریق پنل خورشیدی

روش‌های درآمدزایی از طریق پنل خورشیدی متنوع و جذاب هستند و می‌توانند منبع درآمدی پایدار و بلندمدت برای افراد و شرکت‌ها ایجاد کنند. در ادامه تمام روش های موجود در این عرصه را برای شما بیان می کنیم.

۱. قرارداد خرید تضمینی بلندمدت (PPA) با ساتبا

روش قرارداد خرید تضمینی (PPA) یکی از امن‌ترین و مطمئن‌ترین مسیرها برای درآمدزایی با پنل خورشیدی توسط سرمایه‌گذاران خرد و متوسط در ایران است. در این مدل، ساتبا یا شرکت‌های توزیع برق، انرژی تولیدی را برای یک دوره طولانی، معمولا ۲۰ سال، به صورت تضمینی خریداری می‌کنند.

تحلیل نرخ‌های تضمینی و تعهد دولت در سال ۱۴۰۴

در سال ۱۴۰۴، دولت سیگنالی قوی برای تشویق سرمایه‌گذاری در این حوزه ارسال کرده است. ابلاغیه جدید، افزایش قابل توجهی در نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر را نشان می‌دهد که این افزایش در برخی موارد به ۵۳ درصد نسبت به سال‌های قبل رسیده است. این جهش قیمتی تنها یک تعدیل تورمی ساده نیست، بلکه یک تصمیم سیاستی استراتژیک برای تحریک ورود سرمایه به این بخش محسوب می‌شود.

این نرخ‌های جدید به گونه‌ای تعیین شده‌اند که بازگشت سرمایه (ROI) برای نیروگاه‌های خورشیدی را به صورت منطقی و توجیه‌پذیر تضمین می‌کنند؛ به طوری که بازگشت سرمایه در شرایط مطلوب برای نیروگاه‌های انشعابی می‌تواند در حدود چهار سال محقق شود. این تضمین چهار ساله، PPA را به یک ابزار مالی مطمئن برای حفظ ارزش پول در برابر تورم ریالی تبدیل می‌کند، به ویژه برای نیروگاه‌های مقیاس کوچک (زیر ۱۰۰ کیلووات).

مکانیسم‌های کاهش ریسک بلندمدت در درآمدزایی با پنل خورشیدی

هرچند که قرارداد PPA بیست ساله است، اما تغییراتی در نرخ خرید تضمینی اعمال می‌شود. طبق ضوابط، مبالغ خرید برق از سال یازدهم قرارداد تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابند که می‌توان یکی از چالش‌های درآمدزایی با پنل خورشیدی نام برد. این امر مستلزم آن است که سرمایه‌گذاران تحلیل‌های مالی بلندمدت خود را بر اساس این کاهش نرخ تنظیم کنند. با این حال، به منظور افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به پرداخت‌های به موقع، ساتبا می‌تواند نسبت به گشایش اعتبار اسنادی ریالی شش ماهه (LC) به نفع نیروگاه‌های طرف قرارداد اقدام کند. این سازوکار جدید یکی از راه‌های درآمدزایی از پنل های خورشیدی، ریسک عدم پرداخت به موقع صورتحساب‌های ماهانه را به میزان قابل توجهی کاهش داده و جذابیت این روش را به عنوان یک سرمایه‌گذاری دولتی تضمین‌شده تقویت می‌کند.

۲. فروش در تابلوی برق سبز بورس انرژی

روش دوم درآمدزایی با پنل خورشیدی، فروش برق در تابلوی سبز بورس انرژی است که امکان عرضه برق نیروگاه‌های مقیاس کوچک تجدیدپذیر، از جمله سامانه‌های خورشیدی خانگی، را از طریق نهادهای تجمیع‌کننده (نیروگاه‌های مجازی) فراهم کرده است. این روش، به جای وابستگی به نرخ‌های تنظیم‌شده دولتی، از سازوکارهای بازار آزاد بهره می‌برد، اما قیمت‌گذاری آن به شدت توسط الزامات قانونی حمایت می‌شود.

قیمت‌گذاری مبتنی بر تقاضای اجباری (Compliance Market)

از چالش های درآمدزایی از پنل خورشیدی، قیمت‌های فروش در تابلوی سبز بورس انرژی به طور مستقیم تحت تأثیر آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان قرار دارند. این قانون صنایع با مصرف بیش از ۱ مگاوات را موظف می‌کند که درصد مشخصی (۱٪ در ابتدا و ۵٪ در پایان سال پنجم) از برق مصرفی خود را از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنند. اگر این صنایع به تعهد خود عمل نکنند، وزارت نیرو موظف است برق مصرفی آن‌ها را با  تعرفه جریمه (تعرفه برق تجدیدپذیر) محاسبه و از آن‌ها اخذ کند.

تحلیل عملکرد قیمت نشان می‌دهد که این تعرفه جریمه، عملا به عنوان یک کف قیمتی حمایتی بالا برای بازار بورس سبز عمل می‌کند. برای مثال، نرخ جریمه تعیین‌شده برای صنایع متخلف در دوره‌های اخیر در حدود ۴۰,۷۶۲ ریال بر کیلووات ساعت بوده است. این رقم به طور میانگین بالاتر از نرخ‌های PPA ثابت (مانند ۳۸,۰۰۰ ریال/کیلووات ساعت در برخی موارد برای PPA ) قرار دارد. در نتیجه، صنایع مشمول ترجیح می‌دهند برق مورد نیاز خود را با قیمت بورس (که متوسط آن اخیراً ۴۰,۴۴۰ ریال بر کیلووات ساعت بوده) خریداری کنند تا از جریمه سنگین‌تر دولتی اجتناب ورزند.

روند صعودی قیمت‌ها در بورس سبز نیز قابل توجه است؛ گزارش‌ها حاکی از افزایش میانگین ۶۴ درصدی نرخ تابلو سبز نسبت به سال گذشته است. این نوسان‌پذیری بالاتر از PPA، برای سرمایه‌گذارانی که تحمل ریسک نوسان کوتاه‌مدت را دارند، پتانسیل کسب بازدهی بسیار بالاتری را فراهم می‌آورد.

۳. درآمدزایی با پنل خورشیدی با تهاتر برق نیروگاه خورشیدی

روش سوم درآمدزایی با پنل خورشیدی شامل این روش است که به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد تا برق تولیدی خود را مستقیما با صنایع بزرگی که مشمول قانون جهش تولید دانش‌بنیان هستند، تهاتر یا معامله کند. قیمت‌گذاری در این مدل معامله می‌تواند بسیار جذاب باشد. صنایع در صورت عدم تأمین برق تجدیدپذیر مورد نیاز خود، مشمول پرداخت تعرفه جریمه به وزارت نیرو می‌شوند.

بنابراین، سرمایه‌گذاری که بتواند تعهد قانونی صنعت را جبران کند، می‌تواند بر اساس نرخ جبران خسارت یا همان تعرفه جریمه ماده ۱۶، قرارداد فروش یا تهاتر منعقد سازد. این نرخ که غالبا بالاتر از میانگین قیمت‌های بورس و PPA است، یک حاشیه سود پرمیوم را برای سرمایه‌گذار فراهم می‌آورد. تهاتر با صنایع نه تنها به صنعت کمک می‌کند تا از پرداخت جریمه‌های سنگین جلوگیری کند، بلکه ثبات در تامین انرژی مورد نیاز خود را از یک منبع خصوصی مطمئن تضمین می‌کند.

۴. تهاتر برق نیروگاه خورشیدی با مزارع استخراج رمز ارز (ماینینگ)

این روش کسب درآمد از طریق پنل خورشیدی یکی از جذاب‌ترین و پرریسک‌ترین مسیرهای کسب بالاترین حاشیه سود ریالی در بازار داخلی است. تنظیمات قانونی در ایران به گونه‌ای است که فعالیت ماینرها به شدت به تولید برق تجدیدپذیر گره خورده است.

طبق قوانین، استخراج رمز از تنها در صورتی مجاز و قانونی است که با مجوز وزارت صمت انجام شده و فعالیت روزانه ماینرها منحصرا با استفاده از انرژی خورشیدی یا سایر منابع تجدیدپذیر باشد. ممنوعیت فعالیت ماینرها با برق شبکه در ساعات اوج مصرف و ریسک جریمه یا توقیف دستگاه‌ها در صورت استفاده از برق غیرقانونی، تقاضای انحصاری و باکیفیتی را از سوی ماینرها برای برق خورشیدی ایجاد کرده است.

این تقاضای حیاتی به ماینرها انگیزه می‌دهد که قیمت بالاتری نسبت به خریداران دیگر بپردازند تا از پایداری و قانونی بودن منبع تامین انرژی خود اطمینان حاصل کنند. بنابراین، تهاتر مستقیم با مزارع ماینینگ دارای مجوز، پتانسیل کسب بالاترین بازدهی ریالی را در میان روش‌های داخلی فراهم می‌آورد. با این حال، این روش دارای ریسک نظارتی بالاتری است، زیرا قوانین مربوط به ماینینگ و ارزهای دیجیتال ممکن است در آینده دستخوش تغییرات سریع شوند. همچنین لازم به ذکر است که در طراحی سیستم خورشیدی برای ماینینگ، انتخاب مکان مناسب و آفتاب‌گیر می‌تواند تا ۵۰ درصد هزینه‌های نصب و تجهیزات را کاهش دهد. با آموزش نصب پنل خورشیدی، می‌توانید خودتان سیستم‌های خورشیدی را به‌درستی راه‌اندازی کرده و از تولید برق پاک و درآمدزایی مطمئن بهره‌مند شوید.

۵. درآمدزایی با پنل خورشیدی از طریق صادرات برق

صادرات برق به کشورهای همسایه، یک مسیر استراتژیک برای درآمدزایی از پنل خورشیدی، سرمایه‌گذاران کلان است که به دنبال درآمدزایی ارزی هستند. این روش نیازمند احداث نیروگاه‌هایی با مقیاس بسیار بزرگ است.

صادرات برق تجدیدپذیر معمولا تنها برای سرمایه‌گذارانی امکان‌پذیر است که توانایی احداث نیروگاه‌هایی با ظرفیت بالاتر از ۱۰۰ مگاوات را داشته باشند. بزرگ‌ترین مزیت این روش، کسب درآمد به ارز خارجی است که در یک اقتصاد ریالی، بازدهی سرمایه‌گذاری را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

نیاز شدید کشورهای همسایه به انرژی پاک، محرک اصلی این بازار است. به عنوان مثال، کشور عراق با چالش‌های جدی در تأمین برق مواجه است؛ به طوری که در برخی مناطق تنها ۱۲ تا ۱۶ ساعت در روز برق تأمین می‌شود. با توجه به پیش‌بینی افزایش تقاضای برق عراق تا ۳۰,۰۰۰ مگاوات تا سال ۲۰۳۰، بازار بزرگ و رو به رشدی برای صادرات برق پاک ایران به این کشور وجود دارد.

با وجود مزایای ارزی، صادرات برق با ریسک‌های بالاتری همراه است که شامل مسائل زیرساختی (نیاز به خطوط انتقال بین‌المللی) و ریسک‌های ژئوپلیتیک و ارزی مرتبط با قراردادهای بلندمدت با کشورهای خارجی می‌شود.

با این حال، یک مزیت انعطاف‌پذیری حقوقی برای سرمایه‌گذاران فراهم شده است: نیروگاه‌هایی که در ابتدا برای هدف صادرات احداث می‌شوند، در صورت درخواست سرمایه‌گذار و ابطال مجوز صادرات، می‌توانند برق تولیدی خود را طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف، به سازمان ساتبا و با نرخ‌های خرید تضمینی بفروشند. این امکان، یک راهکار خروج (Exit Strategy) ایمن را در صورت نامساعد شدن شرایط بازار بین‌المللی فراهم می‌کند.

 توصیه های استراتژیک برای درآمدزایی از پنل خورشیدی

انتخاب مدل درآمدزایی باید بر اساس مقایسه دقیق پارامترهایی چون ثبات قرارداد، مقیاس مورد نیاز و پتانسیل بازدهی صورت گیرد. در جدول زیر، مقایسه جامع پنج روش درآمدزایی از نیروگاه خورشیدی متصل به شبکه ارائه شده است:

مقایسه جامع پنج روش درآمدزایی از نیروگاه خورشیدی متصل به شبکه (تحلیل استراتژیک)